بیمه سلامت همگانی یکی از مهمترین دستاوردهای نظام سلامت کشور در سال‌های اخیر به شمار می‌رود. این طرح با هدف تحت پوشش قرار دادن آحاد جامعه و کاهش دغدغه‌های مالی آحاد مردم در مواجهه با بیماری اجرا شد. با این حال، در سال‌های اخیر زمزمه‌هایی مبنی بر قطع شدن بیمه سلامت برای برخی از افراد به گوش می‌رسد. این موضوع نگرانی‌هایی را در جامعه به وجود آورده است. در این مقاله قصد داریم به بررسی دلایل احتمالی قطع شدن بیمه سلامت، راه حل‌های موجود و آینده بیمه درمانی همگانی در ایران بپردازیم.
چرا بیمه سلامت ممکن است قطع شود؟
قطع شدن بیمه سلامت می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از مهمترین این دلایل عبارتند از:
- محدودیت‌های بودجه‌ای: اجرای طرح بیمه سلامت همگانی نیازمند بودجه قابل توجهی است. در صورتی که منابع مالی کافی برای پوشش هزینه‌های درمانی تمامی افراد جامعه وجود نداشته باشد، ممکن است دولت برای کنترل هزینه‌ها اقدام به محدود کردن دایره شمول بیمه شدگان کند.
- عدم به‌روزرسانی حق بیمه: حق بیمه پرداختی توسط افراد تحت پوشش، بخش کوچکی از هزینه‌های درمانی را پوشش می‌دهد. مابقی هزینه‌ها توسط دولت تامین می‌شود. در صورتی که حق بیمه پرداختی توسط افراد متناسب با تورم و افزایش هزینه‌های درمانی به روز نشود، در درازمدت می‌تواند منجر به کسری بودجه سازمان‌های بیمه‌گر شود.
- سوء‌استفاده از خدمات بیمه: متاسفانه در برخی موارد شاهد سوء‌استفاده از خدمات بیمه هستیم. این سوء‌استفاده‌ها می‌تواند شامل مواردی مانند مراجعه غیرضروری به پزشک، تجویز داروهای غیرضروری و انجام آزمایش‌های غیرضروری باشد. سوء‌استفاده از خدمات بیمه می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌ها و در نهایت محدود شدن خدمات تحت پوشش شود.
- عدم مدیریت صحیح منابع: ضعف در مدیریت منابع و عدم کنترل هزینه‌های درمانی می‌تواند منجر به کسری بودجه سازمان‌های بیمه‌گر شود. هزینه‌های بالای اداری، اتلاف منابع و عدم شفافیت در بخش سلامت می‌تواند پایداری طرح بیمه سلامت همگانی را تهدید کند.
- تغییر رویکردهای دولت: رویکرد دولت‌ها نسبت به حوزه سلامت می‌تواند در طول زمان تغییر کند. در صورتی که دولت جدید اولویت کمتری برای اجرای طرح بیمه سلامت همگانی قائل باشد، ممکن است شاهد محدود شدن خدمات یا حذف برخی از اقشار جامعه از شمول این طرح باشیم.
چه کسانی در معرض خطر قطع شدن بیمه سلامت قرار دارند؟
با توجه به دلایل ذکر شده در بالا، به نظر می‌رسد که افرادی که در زمره گروه‌های زیر قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر قطع شدن بیمه سلامت هستند:
- افراد پردرآمد: در برخی از کشورها، افراد با درآمد بالا از شمول بیمه‌های دولتی خارج شده و ملزم به خرید بیمه‌های خصوصی می‌شوند. این موضوع ممکن است در ایران نیز به منظور کاهش بار مالی دولت بر روی بیمه سلامت همگانی اجرایی شود.
- بیمه شدگان رایگان: در حال حاضر، برخی از اقشار جامعه تحت پوشش بیمه سلامت رایگان قرار دارند. با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای، در صورت لزوم، ممکن است دولت ابتدا ارائه بیمه رایگان را محدود کرده و تنها برای افراد بسیار کم‌درآمد و نیازمند در نظر بگیرد.
- بیمه شدگان کم‌تحرک و با ریسک بالای بیماری: در برخی از کشورها، سازمان‌های بیمه‌گر حق بیمه افراد را بر اساس ریسک ابتلا به بیماری تعیین می‌کنند. به این ترتیب، افرادی که سبک زندگی ناسالمی دارند و در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری قرار دارند، ممکن است با افزایش حق بیمه یا حتی قطع شدن بیمه خود مواجه شوند. البته، اجرای چنین رویکردی در ایران با موانع اخلاقی و قانونی روبرو است.
راه حل‌هایی برای حفظ پایداری بیمه سلامت همگانی
- توسعه نظام ارجاع: یکی از راه‌های موثر برای کنترل هزینه‌های درمانی، توسعه نظام ارجاع است. در نظام ارجاع، بیماران ابتدا به مراکز بهداشتی و درمانی سطح یک مراجعه می‌کنند و در صورت نیاز به خدمات تخصصی‌تر، به مراکز سطح دو و سه ارجاع می‌شوند. این امر می‌تواند به کاهش بار مراجعات به مراکز تخصصی و فوق تخصصی و در نهایت کاهش هزینه‌های درمانی منجر شود.
- استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات: استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌تواند به ارتقای کیفیت و کارایی خدمات درمانی و در نهایت کاهش هزینه‌ها کمک کند. به عنوان مثال، می‌توان از پرونده‌های الکترونیکی سلامت برای ثبت اطلاعات بیماران و تجویز داروها استفاده کرد. همچنین، می‌توان از سامانه‌های تله‌مطب برای ارائه خدمات مشاوره و ویزیت آنلاین به بیماران استفاده کرد.
- افزایش مشارکت بخش خصوصی: در حال حاضر، بخش دولتی نقش اصلی را در ارائه خدمات درمانی در ایران ایفا می‌کند. با این حال، می‌توان با افزایش مشارکت بخش خصوصی در این حوزه، بار مالی دولت را تا حدی کاهش داد. این امر می‌تواند از طریق واگذاری برخی از خدمات درمانی به بخش خصوصی یا تشویق سرمایه‌گذاری در این حوزه انجام شود.
- ارتقای فرهنگ سلامت: ارتقای فرهنگ سلامت در جامعه می‌تواند به کاهش تقاضا برای خدمات درمانی و در نهایت کاهش هزینه‌ها کمک کند. این امر می‌تواند از طریق آموزش‌های عمومی در زمینه تغذیه سالم، فعالیت بدنی و پیشگیری از بیماری‌ها انجام شود.
- تمرکز بر پیشگیری: پیشگیری از بیماری‌ها یکی از راه‌های موثر برای کاهش هزینه‌های درمانی در بلندمدت است. دولت باید با سرمایه‌گذاری در برنامه‌های پیشگیری از بیماری‌ها، مانند برنامه‌های واکسیناسیون، غربالگری و آموزش‌های بهداشتی، به سلامت جامعه کمک کند.
آینده بیمه درمانی همگانی در ایران
آینده بیمه درمانی همگانی در ایران به عوامل مختلفی از جمله وضعیت اقتصادی کشور، رویکردهای دولت و میزان مشارکت مردم در حفظ سلامت خود بستگی دارد. در صورتی که برای حل چالش‌های موجود و ارتقای کارایی نظام سلامت تلاش شود، می‌توان امیدوار بود که بیمه سلامت همگانی به عنوان یکی از دستاوردهای مهم نظام جمهوری اسلامی ایران، همچنان پابرجا بماند و به ارائه خدمات به آحاد جامعه ادامه دهد.
با این حال، در صورت عدم توجه به چالش‌های موجود و عدم اتخاذ تدابیر لازم، ممکن است شاهد محدود شدن خدمات بیمه سلامت، افزایش سهم پرداختی از جیب مردم و در نهایت خدشه‌دار شدن این طرح باشیم.
در این راستا، لازم است که دولت، مجلس شورای اسلامی، سازمان‌های بیمه‌گر، بخش خصوصی و مردم در کنار یکدیگر برای حفظ پایداری و ارتقای کیفیت بیمه سلامت همگانی تلاش کنند.
نکته: این مقاله صرفاً جهت اطلاع‌رسانی بوده و به هیچ وجه جایگزین مشاوره تخصصی پزشکی نمی‌باشد.
